Capelle tegen
eenzaamheid

Informatie over trainingen en literatuur

Trainingen

• Op verzoek kan het Kenniscentrum van Welzijn Capelle de training ‘Signaleren Eenzaamheid: in en uit verbinding’ organiseren (voor vrijwilligers en professionals).
• Lezingen en trainingen Join Us
• Overzicht trainingen Eenzaamheid op Aanpakeenzaamheid.nl
• Eenzaamheid: signaleren, bespreken en aanpakken – basistraining (3 dagdelen, online)

Literatuur

• Naar een gerichtere aanpak van eenzaamheid bij ouderen (Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie)
• Factsheet Eenzaamheid: Wat is het en wat kunnen we doen? (gemeente Capelle aan den IJssel, 2021)
• Artikel Eenzaamheid voorkomen: life-events (Movisie, 2018)
• Overzicht wetenschappelijke artikelen over eenzaamheid, Engelstalig (National Library of Medicine)
• Loneliness and social isolation (J. de Jong-Gierveld, T.G. van Tilburg & P.A. Dykstra)
• Preventie van eenzaamheid: bouwstenen van beleid (Movisie, 2018)
• Eenzaamheid onder jongeren (Movisie, 2021)
• Signaleringskaart Eenzaamheid (Ministerie van VWS)
• Infographic: Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid (Movisie, 2020)

Cijfers eenzaamheid

• Loket gezond leven (RIVM)
• Werkzame elementen (RIVM)
• Wijk- en buurtcijfers eenzaamheid (RIVM)
• Gezondheidsmonitor GGD

Aanpak en stappenplan

• Handreiking Lokale aanpak van eenzaamheid (Coalitie Erbij)
• Wat werkt bij de aanpak van eenzaamheid (Movisie, 2020)
• Hoe schrijf ik een handboek (Movisie)
• Procesevaluatie bij de beoordeling van interventies (Movisie)
• Informatie over databank Effectieve sociale interventies (Movisie)
• Zeven werkzame elementen in eenzaamheidsinterventies (Bouwman en Van Tilburg)

Contact lokale coalities

• Een tegen Eenzaamheid

Signalen die kunnen wijzen op eenzaamheid kun je onderverdelen in lichamelijke, psychische, sociale en gedragssignalen. Maar iemand kan ook door bepaalde levensgebeurtenissen eenzaam worden.

Lichamelijke signalen

• Minder goede zelfzorg
• vermoeidheid
• hoofdpijn
• (spier)spanning
• minder eetlust

Psychische signalen

• negatief zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen
• gevoelens van zinloosheid en uitzichtloosheid
• gevoelens van verlatenheid
• teleurstelling, verdriet, boosheid
• verlies van vertrouwen in andere mensen

Sociale signalen

• weinig sociale contacten
• missen van sociale steun

Gedragssignalen

• weinig sociale vaardigheden
• mensen op afstand houden
• claimgedrag
• op zichzelf gericht zijn
• verslaving

Levensgebeurtenissen

• overlijden van een naaste
• scheiding
• ziekte of beperking (van iemand zelf of een naaste)
• verhuizing, migratie of nieuwe woonomgeving
• verlies van baan
• financiële problemen

Zie je meerdere van deze signalen bij iemand in je omgeving? Praat er eens over met hem of haar.

Bron: Eén tegen eenzaamheid

Handig: signaleringskaart eenzaamheid

Bovenstaande informatie is ook beschikbaar als de Signaleringskaart Eenzaamheid van de rijksoverheid.

Factsheet Eenzaamheid

Meer lezen over de achtergronden van eenzaamheid? Of zoek je meer informatie over wat je als professional kunt doen als iemand eenzaam is? Lees de Factsheet Eenzaamheid.

Bron: gemeente Capelle aan den IJssel

Eén op de drie jongeren heeft te maken met eenzaamheid.

Jongeren met gezondheidsklachten, gedragsproblemen, of een lagere sociaal-economische status hebben meer risico op eenzaamheid. Ook een migratie- of LHBTI-achtergrond, beperkingen en psychische problemen kunnen dit risico vergroten.

Oorzaken en gevolgen

Eenzaamheid bij jongeren kan ontstaan door een combinatie van onder meer:

• persoonlijkheidsfactoren, zoals een laag zelfvertrouwen, verlegenheid, introversie en gebrek aan sociale en emotionele vaardigheden.
• relationele factoren, zoals het gebrek aan sociale contacten, hoge verwachtingen van sociale relaties, ontbreken van veilige hechting met ouders en familieconflicten;
• maatschappelijke factoren, zoals normen en waarden van sociale relaties, negatieve beeldvorming, pesten, uitsluiting, individualisering en armoede.

Ernstige, langdurige eenzaamheid zorgt voor grote negatieve geestelijke en lichamelijke gevolgen. Dat heeft ook effect op de motivatie voor school en kan zorgen voor een ongezonde leefstijl.

Bron: Aanpakeenzaamheid.nl

Links en websites

• Eenzaamheid onder jongeren (Movisie, 2021)
• Aanpakeenzaamheid.nl
• Eenzame jongeren
• Preventief programma Join Us

Volgens de rijksoverheid voelt meer dan helft van de mensen ouder dan 75 jaar zich eenzaam.

Eenzaamheid voelt niet veel anders in je jeugd of op hoge leeftijd. Maar er zijn bepaalde verschillen.

Er zijn allerlei oorzaken aan te wijzen waarom juist ouderen zich zo vaak eenzaam voelen. Belangrijke oorzaken zijn het wegvallen van partner, familie en vrienden. Daarnaast is er vaak sprake van een verminderde mobiliteit of ziekten –  van iemand zelf of de partner. Sociale contacten worden vaak minder als de gezondheid achteruitgaat. Het sociale netwerk wordt ook kleiner als mensen stoppen met werken.

Senioren kunnen het gevoel hebben dat ze buiten de samenleving staan; dat ze niet meer meedoen. Ze kunnen ook daadwerkelijk niet altijd meer aan alles meedoen. Lichamelijke ongemakken zorgen ervoor dat ouderen stoppen met een sport- of muziekclub. Ze zijn steeds meer aan huis gebonden. Iemand die altijd de mensen opzocht maar opeens aan zijn stoel gebonden is, moet maar afwachten of mensen hem of haar opzoeken. Zo niet, dan zit hij of zij alleen. Zo ontstaat eenzaamheid bij ouderen in de loop van de tijd.

Meer informatie

Eenzaamheid bij ouderen (Eenzaamheid Informatie Centrum)

De oorzaken van eenzaamheid zijn divers, maar zijn globaal in te delen in drie categorieën.

• Individuele oorzaken zoals persoonlijke capaciteiten en eigenschappen. Een gebrek aan sociale vaardigheden of probleemoplossend vermogen, een negatief zelfbeeld of gezondheidsproblemen kunnen een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van eenzaamheid.
• Oorzaken in veranderingen in het sociale netwerk: deze ontstaan vaak na ingrijpende gebeurtenissen of life-events, zoals echtscheiding, ontslag, nieuwe baan of opleiding, verhuizing of overlijden van dierbaren.
• Maatschappelijke oorzaken die betekenisvol contact maken belemmeren. Denk aan negatieve beeldvorming over ouderen, mensen met psychische beperkingen of migranten.

Er bestaan verschillende soorten eenzaamheid. Afhankelijk van het ervaren gemis wordt gesproken van emotionele of sociale eenzaamheid. Soms komt het tegelijk voor.

Dit onderscheid in verschillende soorten eenzaamheid is niet alleen theoretisch. Het zorgt ook voor een verschillende aanpak.

Sociale eenzaamheid draait om minder contact hebben met andere mensen dan je wenst.  Denk aan het missen van kennissen, collega’s, buurtgenoten, mensen met dezelfde belangstelling, mensen om samen een hobby mee uit te voeren.  Het sociaal netwerk schiet tekort.

Emotionele eenzaamheid treedt op als iemand een hechte, intieme band mist met één of meerdere personen. Meestal gaat het om de levenspartner, een familielid of een hartsvriend(in).  Er is een emotionele behoefte.

Existentiële eenzaamheid
De laatste jaren wordt ook veel gesproken over existentiële eenzaamheid. Bij existentiële eenzaamheid gaat het meer over zingeving dan over je sociale contacten. Het wordt omschreven als een verloren en zwervend gevoel, geen eigen plek of rol in het leven kennen, een gevoel van zinloosheid.

Eenzaamheid wordt gedefinieerd als ‘het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties.

Misschien heeft iemand minder sociale contacten dan hij of zij zou willen. Of de kwaliteit van hun relaties is anders dan gewenst. In deze definitie van eenzaamheid staan sociale relaties en de kwaliteit ervan centraal. Het is een gemis aan betekenisvolle contacten.

Eenzaamheid gaat gepaard met kenmerken als gevoelens van leegte, verdriet, angst en zinloosheid en met lichamelijke of psychische klachten.